Nikotyna

Nikotyna jest związkiem chemicznym z grupy alkaloidówGrupa naturalnie występujących zasadowych związków organicznych zawierających azot. Pozyskiwana jest głównie z roślin tytoniu (szczególnie tytoniu szlachetnego i tytoniu bakun), ale może być też wyprodukowana syntetycznie. W normalnych warunkach jest to oleista, bezbarwna lub jasnożółta ciecz, lecz występuje także w postaci proszku. Swoją popularność zawdzięcza łatwemu dostępowi do wyrobów zawierających ją, ale również specyficznemu wpływowi na ludzki organizm, wykazując działanie stymulujące i przeciwlękowe. Nikotyna jest szkodliwa i może prowadzić do wielu chorób, jednak nie jest rakotwórcza. Wyroby przeznaczone do jej przyswajania, których stosowanie wiąże się z ekspozycją na substancje smoliste, zwykle są powodem większości problemów zdrowotnych, w tym nowotworów.

Działanie nikotyny

Nikotyna może być przyswajana doustnie, wziewnie lub przez kontakt ze skórą. Celem jest wprowadzenie jej do krwioobiegu, gdzie oddziałuje na mózg i układ nerwowy powodując:

• pobudzenie nadnerczy, które wytwarzają adrenalinę
• zwiększenie poziomu dopaminy
• nagły przypływ endorfin
• uwolnienie glukozy do organizmu
• przyspieszone tętno, ciśnienie krwi oraz oddech

Skutkiem takiego działania jest wrażenie poprawy samopoczucia, zadowolenia, większej energii i poprawy koncentracji, jednak ten efekt jest krótkotrwały. Po około dwóch godzinach od jej zażycia, stężenie nikotyny w organizmie zmniejsza się o połowę i zaczynamy odczuwać jej brak. Nikotyna jest obecna w ślinie, krwi, moczu i matczynym mleku.

Uzależnienie

Ze względu na działanie nikotyny polegające na uwalnianiu dopaminy, jest ona silnie uzależniająca, a zaprzestanie jej stosowania w większości przypadków, trudnością dorównuje zaprzestaniu zażywania heroiny. Dopamina pełni funkcję sygnału nagrody, radości i przyjemności w mózgu, co sprawia, że niezwykle uzależniające są czynności lub substancje, które dają nagły jej przypływ i równie nagły spadek jej poziomu. Źródłem problemu jest to, że organizm przyzwyczaja się do pewnego poziomu dopaminy, więc do dalszej stymulacji potrzebna jest większa jej ilość, co łatwo wpędza konsumenta w nałóg.

Zagrożenia

Nikotyna jest substancją trującą dla człowieka, jeżeli nie obchodzimy się z nią właściwie. Pierwsze objawy przedawkowania nikotyny mogą się pojawić po spożyciu około 4-8 mg w krótkim czasie, czyli np. wypaleniu jeden po drugim trzech papierosów. Wtedy można zaobserwować osłabienie, zawroty głowy, utratę równowagi, nudności, wymioty i ból brzucha. Za dawkę śmiertelną uznaje się 50-60 mg dla dorosłego człowieka.

Długotrwałe stosowanie nikotyny może powodować wiele problemów zdrowotnych, ale z tych najpoważniejszych można wyróżnić:

• zmianę rytmu pracy serca
• podwyższone ciśnienie krwi
• zwiększone ryzyko udaru mózgu i ataku serca
• choroby i ryzyko zwężenia średnicy tętnic wieńcowychTętnice znajdujące się na sercu (otaczające je)

Poza problemami z układem krwionośnym nikotyna może powodować także dolegliwości układu pokarmowego jak zgagę, nudności czy wymioty.

Źródła nikotyny

Na dzisiejszym rynku mamy wiele różnych wyrobów zawierających nikotynę m. in.:

• papierosy
• tytoń do samodzielnego skręcania
• e-papierosy na bazie olejków - urządzenia elektroniczne, które podgrzewają olejki nikotynowe doprowadzając do powstania dymu, który potem użytkownik wdycha do płuc
• podgrzewacze tytoniu - urządzenia elektroniczne, bazujące na wkładach przypominających papierosy, ale nie są one spalane, lecz tylko podgrzewane
• tabaka - sproszkowany tytoń przeznaczony do wciągania nosem
• snusy - woreczki z tytoniem, które umieszcza się za wargą, w jamie ustnej skąd nikotyna wchłaniana jest do organizmu
• gumy i plastry nikotynowe

Tło historyczne

Tytoń wywodzi się z Ameryki, gdzie znajdował zastosowanie jako stymulant i lek już ponad dwa tysiące lat temu. Niektórzy historycy spekulują, że tytoń w Europie pojawił się za sprawą Krzysztofa Kolumba i jego podróży. Wyroby tytoniowe stawały się coraz popularniejsze w XVII i XVIII wieku, a ich ogromny wzrost zapoczątkowało wynalezienie maszyny automatyzującej produkcję papierosów w 1880 roku, dzięki czemu stały się szeroko dostępne. Później dopiero w 1964 pewien chirurg ze Stanów Zjednoczonych przeprowadził i opublikował badanie łączące palenie z chorobami serca, a co najważniejsze, z rakiem płuc. Obecnie na globalnym rynku obserwuje się stały wzrost cen wyrobów tytoniowych, ale również spadek konsumpcji papierosów, które ludzie zamieniają na mniej szkodliwe środki przyswajania nikotyny.

Status prawny

W Polsce spożywanie i sprzedawanie wyrobów nikotynowych jest legalne, jednak jest regulowane pewnymi elementami:

• wyroby zawierające nikotynę podlegają podatkowi akcyzowemu
• produkt zawierający nikotynę ma obowiązek posiadać informację na opakowaniu o treści: „Wyrób zawiera nikotynę, która powoduje szybkie uzależnienie”
• od 1995 roku sprzedawane w Polsce wyroby tytoniowe przeznaczone do palenia mają umieszczone na opakowaniu informacje ostrzegawcze
• od 2010 roku obowiązuje zakaz palenia w miejscach publicznych